آرشیدا

در جنوب غربی شهر نطنز بر فراز یکی از کوه‌های رشته کوه کرکس ، گنبدی قرار دارد که از دور به شکل بنایی کوچک، به نظر می‌رسد و به گنبد باز معروف است. این ساختمان گوهری است در گنجینة هنر معماری ایران زمین که متأسفانه تاکنون ناشناخته مانده است و باید مورد توجه کافی قرار گیرد و نسبت به تعمیر و نگهداری آن، اقدام سریعی انجام گردد. طراحی این بنا، از نظر محاسبات فنی بسیار ماهرانه و از نظر تزئینات، بی‌نهایت زیبا است.

گنبد باز شهر نطنز بر تختگاه دایره مانندی از سنگ لاشه با قطر تقریبی 5/10 متر و بلندی 8/0 تا 3 متر بر فراز کوهی که بلندی آن از اراضی اطراف، حدود 2000 متر است، به صورت هشت ضلعی بنا گردیده است. لبه پرتگاه آن تا جرزهای گنبد، حدود یک متر فاصله دارد. این بنا از آجر و ملاط گچ ساخته شده است. ابعاد هریک از اضلاع هشت ضلعی آن 34/3 و قطر پی آن 80/1 متر است.

در گوشة شمال غربی آن، پلکانی با 11 پله مارپیچ به طرف سقف وجود دارد. در سقف محوطه داخلی گنبد، دریچه مدوری وجود دارد که از آن، نمای داخلی ساقه و پوشش خارجی گنبد و دیوارک‌های پشت ساقه گنبد به خوبی نمایان است.

اجرای این بنای ظریف با ابعاد کاملاً موزون و مناسب، آن هم در یک محوطة بسیار محدود، به رغم راهی بسیار مشکل، به راستی یکی از عجایب هنری است. شگفت آن که برای این ساختمان هشت ضلعی که قطر دایره محیطی آن 9 متر است، حتی محوطه همواری در اختیار نبوده و تعدادی از پایه‌ها بر روی قطعه سنگ‌های پایین‌تر به طوری بنا شده که عبور در اطراف آن، عملاً امکان‌پذیر نیست.

در سال 1374 شمسی، به همت مسئولین میراث فرهنگی اصفهان، کف گنبد تعمیر شد و بقیة بنا نیز نیازمند تعمیرات و مرمت اساسی است.

منبع: هتل قصرجهان